مقایسه اجتماعی چیست؟ آیا مقایسه با دیگران خوب است؟
آیا تو خودت رو فردی زیبا میدونی؟ آیا تو یک فرد تیزهوشی؟ تو خودت رو منظم و ثروتمند میدونی؟ به این سوالها نمیشه پاسخ قطعی داد چون مفاهیمی که در اونا مطرح هستن معمولا نسبی هستن و ما برای اینکه بتونیم جواب این گونه از سوالات رو بدیم خودآگاه یا ناخودآگاه مجبوریم خودمون رو با بقیه مقایسه کنیم. مقایسه اجتماعی یک استراتژی رفتار عادیه که در اون ما با مقایسه خودمون با افراد دیگه به دنبال درک بهتر وضعیت خودمون در رابطه با توانایی، نظر، واکنش عاطفی و موارد دیگه هستیم.
وقتی که میخوایم خودمون رو با بقیه مقایسه کنیم و درباره منظم بودن یا زیبا بودن خودمون اظهارنظر کنیم، تعدادی از دوستها یا آشنایان و یا حتی شخصیتهای فیلم و کارتون رو به خاطر میاریم و در نهایت درباره منظم بودن و زیبا بودن خودمون اظهار نظر و قضاوت میکنیم. یکی از معایب مقایسه اجتماعی اینه که میتونه باعث کمبود عزت نفس در تو بشه.
در این مقاله، نظریه مقایسه اجتماعی و اینکه چگونه مقایسههای اجتماعی ما میتونه منجر به احساسات مثبت و منفی بشه رو بررسی میکنیم. ما در مورد انواع مختلف تئوری های مقایسه اجتماعی و اینکه چگونه مقایسههای مختلف منجر به حالات عاطفی مختلف میشه، یاد میگیریم.
مقایسه اجتماعی چیست؟
فستینگر اصطلاح مقایسه اجتماعی (Social Comparison) رو بیان کرد و سعی کرد در مورد اینگونه مقایسه و ریشههای اون توضیحاتی بده.
امروزه توضیحاتی که این فرد در اینباره مطرح کرد، تحت عنوان نظریه مقایسه اجتماعی بیان شده.
فرایند نظریه اجتماعی میتونه خیلی مفید باشه، چون یک راه برای تعیین اینکه آیا در مسیر درست قرار گرفتیم یا نه، در اختیار ما قرار میده، اما همچنین میتونه خیلی مضر هم باشه و منجر به افکار و رفتارهای منفی بشه.
بعضی از نکات مهمی که فستینگر در مورد نظریه مقایسه اجتماعی بیان کرده رو در ادامه بهت میگم:
- در درون همه ما انسانها محرکی هست که ما رو ترغیب به ارزیابی افکار و مهارتهامون میکنه.
- ما برای اینکه مطمئن بشیم این ارزیابیها رو به درستی و با دقت انجام دادیم، در ذهن خودمون افراد دیگه رو تصور میکنیم و خودمون رو با اونا مقایسه میکنیم.
- مقایسه اجتماعی بهمون کمک میکنه خود و جهان اطرافمون رو بهتر بفهمیم و جایگاه خودمون رو در محیط اطرافمون بهتر درک کنیم.
نکته کلیدی در توضیحات فستینگر اینه که اون این رفتار رو اشتباه و ناپسند نمیدونه و اتفاقا یک رفتار کاملا طبیعی میدونه که میتونه بر عزت نفس تو تاثیر بذاره.
همونطور که دیدی فستینگر و محققان پس از او که به دنبال نظریاتش رفتن، به جای اینکه به طوری انگیزشی پیشنهاد کنن که خودت رو با هیچکس مقایسه نکنی و فقط به خودت فکر کنی، مکانیسم مقایسه اجتماعی رو کاملا طبیعی دونستن و اون رو به عنوان یک مکانیزم کارآمد معرفی کردن. در واقع مقایسه اجتماعی یکی از نشانه های عزت نفس پایین است.
تاریخچه نظریه مقایسه اجتماعی
مفهوم مقایسه اجتماعی برای اولین بار توسط فستینگر (1954) نامگذاری شد و به طور کامل توسعه یافت، او این فرضیه رو مطرح کرد که ما نمیتونیم نظرات و توانایی های خودمون رو به طور دقیق قضاوت کنیم و در عوض به مقایسه خودمون با افراد دیگه برای تشکیل یک ارزیابی تکیه میکنیم.
این ارزیابیها که از طریق مقایسه کردن خود با دیگران ایجاد میشن، مقایسههای اجتماعی نامیده میشن. این مقایسه اگر با افراد بهتر از خودمون انجام بشه میتونه تو رو در مسیر پیشرفت قرار بده و باعث افزایش عزت نفس در تو بشه.
نظریه مقایسه اجتماعی و چند مثال زندگی واقعی
چند بار خودت رو با دوستات یا همکارانت با استفاده از یک ویژگی که اون رو مطلوب میدونی، مثلاً پول یا موفقیت مقایسه کردی؟ در ادبیات این مقایسه به عنوان مقایسه اجتماعی شناخته میشه.
مقایسه اجتماعی به رفتاری اشاره میکنه که در اون جنبه های خاصی از خودمون (مانند رفتار، نظرات، موقعیت و موفقیتمان) رو با افراد دیگه مقایسه می کنیم تا ارزیابی بهتری از خودمون داشته باشیم .
در ابتدا، نظریه مقایسه اجتماعی فقط شامل مقایسه نظرات و تواناییها بود، اما از اون موقع، این نظریه گسترش یافت و جنبههای دیگهای مثل احساسات رو هم در بر گرفت.
فستینگر پیشنهاد کرد که مقایسه اجتماعی ناشی از نیاز به ارزیابی خودمونه تا اطلاعات بیشتری در مورد خودمون داشته باشیم.
مفهوم Social Comparison به طور چشمگیری از یک نظریه محدود گسترش یافته که فقط به نظرات و توانایی ها میپردازه و مفاهیم انتزاعیتری مثل رضایت شغلی و موفقیت کلی زندگی رو شامل میشه.
نکته: درباره ریشه عدم اعتماد به نفس حتما مطالعه کنید و اطلاعات لازم را به دست بیارید.
انواع مقایسه اجتماعی:
نظریه مقایسه اجتماعی بیان میکنه که با انجام این مقایسه آدمها دست به ارزیابی تواناییها، نگرشها و رفتارهاشون میزنن.
-
مقایسه با از خود بهترها:
بعضی اوقات در مقایسه به سراغ افرادی میریم که به گمونمون از ما بهترن. در این صورت حس بهتر شدن و پیشرفت در وجودمون شکل میگیره. وقتی به کارنامه فردی اون آدم بهتر از خودمون نگاه میکنیم ما هم میخوایم خودمون رو بالا بکشیم و تا حدی شبیه او بشیم. این از مزایای مقایسه اجتماعی هست.
برای مثال تو در تیم والیبال مدرست شرکت کردی و شاید حس کنی بعضی افراد از تو بهتر هستن. وفکر کنی شاید حتی اونا عملکرد بهتری از خودشون نشون میدن.
در این صورت تو هم تلاش میکنی تا در تمرینات خودت رو به اون افراد برسونی و شاید حتی متوجه بشی که استعداد و تواناییت برای بازی والیبال بهتر از اونا هست.
با این کار تو داری با این نوع مقایسه خودت رو در مسیر پیشرفت قرار میدی ولی همیشه این سناریو اتفاق نمیفته. گاهی ممکنه با انجام این مقایسه تو نسبت به ادامه مسیرت دلسرد بشی و دست از تلاش کردنت برداری.
-
مقایسه با از خود بدترها:
گاهی هم ما به مقایسه خودمون با افرادی میپردازیم که از ما دستاوردها و موفقیتهای کمتری دارن. معمولا ما این کار رو برای تقویت روحیه و افزایش اعتماد به نفس خودمون انجام میدیم. باید توجه داشته باشیم که هیچکس از فرد دیگری بهتر یا بدتر نیست. تواناییها و استعدادهای افراد باهم متفاوت هست و ممکنه کسی که در زمینه شغل فروش عملکرد خوبی نداشته در انجام کار تولیدی بهترین عملکرد رو از خودش نشون بده.
حرف آخر
ما در این مقاله به معرفی نظریه مقایسه اجتماعی پرداختیم. گفتیم که این مقایسه زمانی شکل میگیره که ما نمیتونیم عملکرد و تواناییهای خودمون رو به طور شفاف و کامل قضاوت کنیم. در عوض دست به مقایسه خودمون با افراد دیگه میپردازیم.
برخلاف روانشناسی زرد این مطلب کاملا سازگار با عملکرد انسانیست و از تو انتظار نداره که خودت رو با کسی مقایسه نکنی تمام نگاهت به سمت خودت باشه.
این نظریه بیان میکنه که این مقایسه حتی میتونه خیلی مفید و کارآمد باشه و به احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس تو کمک کنه.
مقایسه اجتماعی باعث میشه که تو به پیشرفت خودت فکر کنی.
ممنونم از اینکه تا آخر این مطلب با من همراه بودی. منتظر نظرات و پیشنهادات تو، دوست عزیز هستم.
سوالات متداول
۱- مقایسه اجتماعی چیست؟
ما انسانها در طول روز خودمون رو با افراد مختلف چه در فضای مجازی و چه در واقعیت مقایسه میکنیم و فکر میکنیم این کار، کار درستی هست.
۲- آیا این کار درستی هست؟
به هیچ عنوان، وقتی شما در حال مقایسه خودتون با دیگران هستید باعث کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس خودتون میشید که این در جنبههای مختلف زندگی به شما آسیب خواهد زد.
۳- چگونه بر آن غلبه کنیم؟
یکی از بهترین کارها ایجاد باور درست در این زمینه هست. وقتی شما بر این باور باشید که من در بهترین شرایط خود هستم و پله پله رشد میکنم، این احساس در شما کمتر و کمتر میشود.
درباره مرجان بهرام
مرجان بهرام (Marjanbahram) متولد ۱۳۶۳ از تهران هستم. لایف کوچ، مشاوره خانواده و مدرس رشد فردی هستم. تو اینجا با من یاد میگیری موفقیت اونقدر هم سخت نیست فقط باید راهش رو پیدا کنی. من بهت کمک میکنم رشد داشته باشی و یاد بگیری خودت رو دوست داشته باشی.
نوشته های بیشتر از مرجان بهرام
دیدگاهتان را بنویسید