احساس ارزشمندی چیست؟ 5 راه برای تقویت آن
ارزشمندی به چه معناست؟ کلمات مختلفی هستن که احساسات و افکار ما رو در مورد خودمون توصیف میکنن. احساس ارزشمندی یکی از این اصطلاحاته که خودش مفاهیم اعتماد به نفس و عزت نفس رو هم در برمیگیره. میزان احساسات درون هر آدمی بهش کمک میکنه تا بتونه قدمهای موثر و مهمی در مسیر دستیابی به موفقیت خودش برداره.
من در این مقاله سعی میکنم که اطلاعات مهمی در مورد این مفاهیم بهت ارائه کنم و راههای افزایش احساس ارزشمندی رو هم بهت یاد بدم پس تا آخر این مقاله با من مرجان بهرام همراه شو.
احساس ارزشمندی چیست؟
از میان همه مفاهیم مربوط به «خود»، احساس ارزشمندی، ارزشمند دانستن خود، مهمترین است. اعتماد به نفس، عزت نفس، عشق به خود، احترام به خود و دیگر مفاهیم مشابه، همگی با اهمیت هستن؛ اما بنیان همه آنها احساس ارزشمندیه.
احساس ارزشمندی به معنای شناخت و قدردانی از خود و ارزشهای داخلی و خصوصیات منحصر به فرد خودته. این احساس به تو کمک میکنه تا به خودت اعتماد کنی، از خودت محافظت کنی و به خودت ارزش بدی که باعث افزایش عزت نفس و احساس ارزشمندی تو میشه. احساس ارزشمندی مبنایی استوار برای ساختن روابط سالم و موفقیت در زندگیه.
به بیان سادهتر احساس ارزشمندی میزان اهمیتیه که برای خودمون قائلیم: یک دورنمایی احساسی از خودمون که برداشت خودمون رو از مقایسه با دیگران بهمون نشون میده. هر چیزی که در موردش فکر میکنیم، هر احساسی که داریم و یا در نهایت هر رفتاری که از خودمون بروز میدیم محصول احساسیه که نسبت به خودمون داریم. احساس ارزشمندی یک موضوع خیلی مهمیه.
احساس ارزشمندی جزئی بنیادی از هویت ماس و تأثیر زیادی بر رفتار و عملکرد ما داره.
نکته: حتما محتوا ایجاد عزت نفس در کودکان را مطالعه کنید.
نظریه احساس ارزشمندی (self-worth):
نظریه احساس ارزشمندی درونی بیانگر اینه که اولویت هر فرد در زندگی، پذیرش خودشه. پذیرش خود هم از طریق دستیابی به موفقیت در رسیدن به اهداف حاصل میشه و دستیابی به موفقیت هم معمولا از طریق رقابت با دیگران حاصل میشه.
اما اینکه آیا اهمیتدهی به دستاوردها و موفقیتها درسته یا نه، بستگی به دیدگاه ارزشهای هر فرد داره. برخی افراد ممکنه اهمیت زیادی به دستاوردها و موفقیتها بدن و این برای اونا معیاری برای ارزشمندی شخصی باشه. اما برخی دیگر افراد ممکنه به عوامل دیگری مانند روابط اجتماعی، خلاقیت، کمک به دیگران و ارزشهای داخلی توجه کنن.
بهتر بودن از دیگران تنها یک عامل ممکن است که برخی افراد برای احساس ارزشمندی به اون توجه می کنن. اما این نگاه ممکنه منجر به رقابت نامناسب و فشارهای روانی برای رسیدن به استانداردهای بیش از حد باشه. همچنین، این نگاه ممکنه باعث ایجاد احساس عدم رضایت و ناامیدی بشه چون همیشه نمیتونی بهتر از دیگران باشی.
نتیجهگیری منطقی اینه که رقابت با دیگران بهت کمک میکنه احساس کنی دستاوردهای چشمگیری در پیش روی خودت داری که باعث میشه احساس غرور کنی.
این تئوری معتقده که چهار عنصر اصلی در الگوی ارزشمندی هست:
- توانایی
- تلاش
- عملکرد
- احساس ارزشمندی
اون سه مورد اول با هم در تعاملند تا سطح ارزش فردی رو مشخص کنن.
توانایی و تلاش هر فرد بر روی عملکرد هر آدمی تاثیرگزار و هر سه باهم به فرد احساس ارزشمندی میده.
در حالیکه این نظریه احساس خوبی از حس ارزشمندی و عزت نفس به آدم نشون میده، هرکسی دوست داره اونو تجربه کنه.
نکته: درباره تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس حتما مطالعه لازم را داشته باشید.
معنی واقعی احساس ارزشمندی
احساس ارزشمندی چیست؟ پذیرش خود، یعنی قبول کردن و دوست داشتن خودت بدون توجه به داراییها یا شغل رؤیاییت. این یک فرایند طبیعی و مهمه که به تو کمک میکنه ارزشمندی خودت رو درک کنی و بر تواناییها و ویژگیهای مثبت خودت تمرکز کنی.
گاهی افراد ممکنه از خودآگاهی بترسن، زیرا این به معنای مواجهه با ضعفها و نقاط ضعف خودشونه. اما بدون خودآگاهی، نمیتونی بهبودپیدا کنی و در مسیر رشد قرار بگیری.
خودآگاهی به ما امکان میده واقعیتهایی درباره خودمان بشناسیم و بر اساس اونا عمل کنیم و نهایتا باعث تفکر مثبت میشه.
ارزش دادن به خودت هم اهمیت زیادی داره. این به معنای قبول کردن و احترام گذاشتن بر تواناییها، ویژگیها و ارزشهای خودته.
با ارزشدادن به خودت، میتونی از ضعفهات آگاه بشی و روی تواناییهات تمرکز کنی. همچنین، خودآگاهی به تو کمک میکنه تا ویژگیهای مثبت خودت رو کشف کنی و از اونا بهرهبرداری کنی.
به طور خلاصه، پذیرش خود خودآگاهی دو عامل مهم در مسیر رشد و بهبود شخصیه. با قبول کردن خودت و ارزشدادن به خود، میتونی احساس ارزشمندی داشته باشی و به سمت رشد و بهبود حرکت کنی.
چی احساس ارزشمندی رو تعیین میکنه؟
با توجه به نظریه احساس ارزشمندی، این احساس توسط دو عامل توانایی و عملکرد که در طی یک یا چند دوره مشخص میشه که ما اونا رو تا حدودی تخمین میزنیم.
با این حال افراد از معیارهای دیگهای برای تعیین احساس ارزشمندی خودشون استفاده میکنن. در اینجا 5 عامل وجود داره که تو هم ممکنه از اونا استفاده کرده باشی:
- شکل ظاهری شما: که با نوع پوشش شما و نگاه دیگران نسبت به خودت مشخص میشه
- دارایی خالص: این میتونه به معنی درامد، دارایی خالص یا چیزهای دیگه باشه
- دایره اجتماعی تو: بخوام در مورد این توضیح بدم، به معنی افرادیه که تو رو میشناسن. برخی افراد ارزش خودشون و یا ارزش دیگران رو بر اساس کسانی که میشناسن و یا باهاشون در ارتباطن تعیین میکنن.
- شغلت: یا اونچه که تو انجام میدی. ما اغلب آدمها رو بر اساس اونچه که انجام میدن قضاوت میکنیم. مثلا در جامعه ما یک پزشک ارزشش بیشتر از یک معلم یا سرایداره
- اونچه که به دست میاری: همونطور که قبلا هم اشاره شد ما غالبا از دستاوردها برای تعیین ارزش شخصی استفاده میکنیم. مثلا موفقیت در یک تجارت، کسب امتیاز یا ترفیع در شغل و یا…
چهچیز رو نباید احساس ارزشمندی بدونیم؟
باورهای نادرست بسیاری درباره احساس ارزشمندی در رابطه آدمها وجود داره. این باورها باعث میشن برخی آدمها برای خودشون ارزشی کمتر از لیاقتشون قائل بشن؛ مثلا دارایی مادی رو در حقیقت نباید شاخصی برای ارزشمندی افراد بدونی.
ارزش انسان ربطی به حرفه نداره.
حرفه تو نباید در ارزشی که برای خودت قائلی، تأثیرگذار باشه. خیلی وقتها افرادی با مهارتها و توانمندیهای بالا، شغل مناسبی پیدا نمیکنن؛ بنابراین مجبور میشن در جایگاهی پایینتر کار کنن. این وضعیت چیزی از مهارتها و توانمندیهای اونا کم نمیکنه. پس چرا باید ارزش فرد بر اساس شغل و حرفهاش تعیین بشه؟ تنها موردی که مهمه میزان رضایت شغلیه.
در واقع، ارزش یک فرد باید بر اساس صفات شخصیتی، اخلاقی، دانش و تواناییهاش تعیین بشه.
نه فقط بر اساس شغل یا حرفهای که داره. هر فرد میتونه در هر شغلی موفقیتآمیز باشه و به ارزشمندی برسه، بدون توجه به سطح شغلی خود. همچنین، ارزش یک فرد نباید تنها بر اساس موقعیت شغلی فعلی او قضاوت بشه، چون ممکنه در آینده به سمتها و فرصتهای جدید پیشرفت کنه.
بنابراین، به جای ارزیابی فرد بر اساس شغل یا حرفهاش، بهتره روی رشد شخصی، تواناییها، علاقهها و رضایت شغلی تمرکز کنی. اینکه فرد در شغلی که داره راضی باشه و احساس موفقیت کنه، مهمترین عامله. همچنین، احترام به همه حرفهها و شغلها، بدون تبعیض تحقیر، نشان از فرهنگ انسانیت بالا هست.
ارزش انسان ربطی به دستاوردها نداره.
موفقیت ارزشمنده، اما نباید در سنجش ارزش خودمون تأثیرگذار باشه. به هیچ عنوان، گواهی یا مدالی نمیتونه ارزش ما رو تعیین کنه.
ارزش انسان ربطی به سن نداره.
“سن فقط یک عدده” این جمله ممکنه به نظر کلیشهای باشه، اما واقعیت اینه که سن و سال ربطی به آمادگی تو برای مواجه با رخدادها و حقایق نداره. همین اندازه که تو بخوای و تصمیم بگیری، قادر هستی با هرچه رخ میده روبهرو بشی.
نکته: درباره بهترین کتاب های عزت نفس حتما مطالعه لازم را داشته باشید.
ارزش انسان ربطی به زندگی عاشقانهاش نداره.
داشتن احساس خوب درباره خودت بر اساس نظرات تأیید دیگران، به ویژه یک فرد خاص، ممکنه در واقعیت آسان باشه. این نوع بستگی به نظرات دیگران میتونه منجر به عدم اطمینان و امنیت شخصی بشه.
در مورد سؤالت درباره اینکه چه اتفاقی میافته اگر فردی که حس خوبی درباره ما داره، ما را ترک کنه؟ باید توجه کنی که همه ما در زندگی با تغییرات و جداییها مواجه میشیم. این امر ممکنه ناراحتی و احساس ناامنی را به تو بده، اما مهمه که به خودت اجازه بدی به اندازه کافی قوی و مستقل باشی تا بتونی با چالشهای زندگیت روبهرو بشی.
به جای اینکه رابطه عاطفی رو به عنوان مبنای ارزشگذاری خودت قرار بدی، بهتره به جوانب دیگه زندگی خودت هم توجه کنی. ارزش خودت رو بر اساس تواناییها، ارزشها، و اهداف شخصی خودت بسنج. پرورش روابط سالم محافظت از خود در همه جوانب زندگی، از جمله روابط عاطفی، مهمه.
در نهایت، باید به خودت اعتماد کنی و به دنبال رشد و توسعه شخصی خودت باشی. این کمک میکنه تا احساس خوب و اعتماد به نفس بر اساس داشتن ارتباط خوب با خودت فقط از طریق نظرات دیگران شکل بگیره.
ارزش انسان ربطی به نمرهها و رتبهها نداره.
کمهوشترین فرد کلاس هم که باشی، ارزشت کمتر از باهوشترین آدم کلاس نیست. تو ویژگیهایی داری که شاید از برخی ویژگیهای بهترین شاگرد کلاس هم برتر باشن.
ارزش انسان ربطی به سلامتی نداره.
شاید بیماریها توانایی تو رو در حفظ روحیه و انگیزها کاهش بدن. افرادی که به طور مثبت فکر میکنن، معمولاً سریعتر بهبود پیدا میکنن؛ بنابراین، مهمه که مثبت اندیشی رو در نظر داشته باشی. اما باید به یاد داشته باشی که سلامتی تو رو به عنوان انسان ها ارزشمندتر نمیکنه. سلامتی جسمانی روحی هر دو بخشهای مهم زندگی ما هستن و باید به هر دوی اونا توجه کنیم.
ارزش انسان ربطی به وضعیت مالی نداره.
باید دقت داشته باشی که ارزش یک فرد نباید تنها بر اساس پول و دارایی مادیاش قضاوت بشه. ارزش افراد باید بر اساس صفات شخصیتی، ارزشهای اخلاقی، روابط اجتماعی، علم و دانش، خلاقیت و سایر جنبههای غیرمادی زندگیشون تعیین بشه.
احساس رضایت از وضعیت مالی و توانایی مدیریت هزینههای زندگی مهمه، اما این نباید تنها معیاری برای ارزشگذاری به فرد باشه. ارزشمندی فرد بیشتر شامل عواملی مانند عشق و علاقه،خلاقیت، کمک به دیگران، رشدشخصی، ارتباطات اجتماعی و سایرجنبههای زندگیه.
بنابراین، در ارزیابی ارزش افراد، باید به جنبههای مادی و غیرمادی زندگیشون توجه کنی و از تنوع و چندگانگی ارزشها در جامعه متنوعمون استفاده کنی.
ارزش انسان ربطی به سلیقه نداره.
نظر دیگران نباید برای تو اهمیتی داشته باشه و مهمترین چیز برای تو، باید راحتی و رضایت خودت باشه. هر فردی حق داره سبک زندگی و عقاید خودش رو انتخاب کنه و اگر تو ترجیح میدی در دوره و زمونههای سنتی زندگی کنی، این امر کاملاً به خواسته و تصمیم تو بستگی داره. هر کسی استایل زندگی منحصر به فرد خودش رو داره. مهمترین چیز اینه که با انتخاب خودت راحت و خوشحال باشی.
نشانههای احساس ارزشمندی پایین:
مقایسه مدام خود با دیگران:
در هر شرایطی که باشن خودشون رو در سطحی پایینتر از دیگران میبینن و همیشه افرادی رو پیدا میکنن که از اونا بهترن. حتی در مهمونی و عروسی به مقایسه خودشون با بقیه میپردازن و میگن ببین فلانی از من بهتره. اگر خودت رو با دیگران مقایسه میکنی این یکی از نشانه های عزت نفس پایین هست.
تایید طلبی از دیگران:
همهمان خانمها و آقایونی رو دیدیم که در زندگی عاطفیشون مدام در حال تاییدطلبی از طرف مقابلشون هستن و سوالاتی از قبیبل دوستم داری؟ چیشد عاشقم شدی؟ و یا سوالات دیگهای از این قبیل میپرسن. این افراد مدام به شکلی بیهوده در حال قدردانی از دیگران هستن.
کمالگرایی منفی:
این افراد اغلب به خودشون و اطرافیانشون گیر میدن و روی اونا فشار میارن که باید همه چیز در بهترین شکل ممکن خودش باشه. اونا در جملاتشون معمولا از کلماتب از قبیل همیشه، هیچکس و کلماتی مطلق به این شکل استفاده میکنن. مثلا میگن همه مردا مثل همن، همه زنا آهن پرستن.
شک و بدگمانی:
این افراد دوستان کمی دارن و اغلب با حرفای غیرمنطقیشون همه رو از خودشون دور میکنن. اونا به دلیل اعتماد به نفس پایین اغلب خودشون رو در اتفاقات بد مقصر میدونن . نقش بقیه رو هم در عدم موفقیت خودشون موثر میدونن مثلا میگن مادر پدرم نذاشتن مهاجرت کنم.
افکار بیهوده:
اگر ما از کودکی حس خویشتن دوستی را با خودمون نداشته باشیم در بزرگسالی دچار کمبودها و عقدههایی میشیم که خودشون رو به شکل افکار آزاردهنده و نشخوار فکری نشون میدن.
چطور احساس ارزشمندیمون رو تقویت کنیم؟
حالا میدونی چه چیزهایی احساس ارزشمندی رو از بین میبره. پس نوبت به این میرسه که یاد بگیری چطوری اون رو بیشتر و قویتر کنی و سپس حفظ کنی. برای شروع، چیزهای ارزشمندی رو که پیشتر در خودت کشف کردی، با فعالیتهای پربارتر جایگزین کن. مثالهای زیر رو برای تمرین احساس ارزشمندی ببین:
کسی که ارزش خودش رو در برتری تحصیلی یا کاری میدونه:
مدتی از کار یا تحصیل فاصله بگیر(بیشتر از زمان رایج را به اونا اختصاص نده). فعالیت جدیدی را شروع کن. مهارت جدید یاد بگیر مثل ساز زدن یا اسبسواری. کتابی غیرمعمول بخون.
کسی که ارزش خودش رو در روابطش در شبکههای اجتماعی میدونه:
مدتی دست از دنیای مجازی و شبکه های اجتماعی بکش. با آدمهای واقعی وقت بگذرون. به پیاده روی های طولانی و سازنده برو. حواست باشه که چه کلمههایی به کار میبری و چه کارهایی میکنی. به دوستان و آشنایانت نشان بده که به اونا اهمیت میدی. هوای اونا رو داشته باش.
در مسیر شناسایی ارزشهات، هرگز خودت رو با دیگران مقایسه نکن. هنگام مقایسه، خودآگاهی از بین میره. دیگه تواناییهات رو نمیبینی. این مقایسه است که ارزش ما رو بر اساس شاخصهای دیگران مشخص میکنه. شاید بهتر باشه برای خودت قاعده و قانون تعریف کنی.
با گذر زمان، رهایی از وزنه سنگینِ ارزشمند ندونستن خود، سادهتر میشه؛ انجام کارهایی که به اونا باور داری هم سادهتر میشه. تردیدی در موفقیت این فرایند نداشته باش. مطمئن باش سفر شما برای شناسایی ارزشهات، پربارترین تجربه زندگیت هست.
۱– فهرستی از استعدادها و مهارتهات تهیه کن.
همه ما چیزی برای عرضه داریم! انسان توانایی شگفتانگیزی داره و میتونه خیلی چیزا رو یاد بگیره. فهرستی از مهارتها و استعدادهات تهیه کن. با شناسایی تواناییهات، نقاط ضعفت رو به عقب میرونی و اجازه میدی توانمندیهات بهچشم بیان.
۲– خودت رو ببخش.
خودت رو به خاطر همه عیبها و کمبودهات ببخش! از اشتباهاتت درس بگیر. با وجود احساس گناه و شرم همیشگی، نمیتونی به سطح سالمی از احساس ارزشمندی برسی.
هیچکس کامل نیست و همه ما اشتباه میکنیم. این اشتباهات به ما فرصتی میدن تا رشد کنیم بهترین نسخه از خودمون رو به وجود بیاریم. احساس گناه و احساس شرم همیشگی ممکنه مانع پیشرفت تو بشه. به جای اون، از این احساسات به عنوان یک الهام برای تغییر و بهبود استفاده کن.
همچنین، باید به خودت ارزش بدی. احساس ارزشمندی به تو کمک میکنه تا بهترین خودت باشی. این احساس رو با تلاش در جهت رسیدن به اهدافت، مراقبت از خودت و قبول کردن خودت بدون قضاوت تقویت کن.
پس، به خودت اجازه بده از گذشته درس بگیری و به سمت آینده پیش بری. تو ارزشمندی و قادر به رشد و تغییری.
۳– ریسک کن.
تنها دلیلی که تو هنوز کار بزرگی برای خودت انجام نداده ای، تردید درباره انجام اونه. اما بهترین راه برای بهتر شدن، پذیرفتن ریسکه. تو نباید از ریسک پذیری برای بهبود خودت و نترسیدن از اون استفاده کنی. دست از تردید درباره تواناییها بردار و به جلو حرکت کن. اگر اولین بار موفق نشدی، یاد بگیر که در دفعات بعدی مسیر دیگری رو امتحان کنی.
۴– به خودت عشق بورز.
خودت رو همونطور که هستی، بپذیر. اگر چند تایی ویژگی منفی داری، برای بهبود اونا تلاش کن. زندگی در وضعیت انکار، اشتباهه.
۵– با آدمهای سالم در ارتباط باش.
آدمهای سالمها یکدیگر را جذب میکنن. عادتهای خوب، عادتهای بد را از بین میبرن. خودت رو در میان تغییرات دلخواهت احاطه کن. با آدمهایی در ارتباط باش که بر تردیدهاشون غلبه کردن و مثل تو در مسیر شناسایی ارزشهاشون هستن.
ما باید آگاهانه در مسیر توجه به دیگران و مهمتر از اون توجه به خودمون گام برداریم. احساس ارزشمندی منبع سرشار و مانای رضایت از زندگیه.
سخن آخر
درک میکنم که در مسیر شناسایی و پیگیری ارزشهای شخصی خود، ممکنه باعث جدایی از برخی از دوستانت بشی. این یک فرایند طبیعیه که همه ما در زندگی با اون مواجه میشیم. وقتی تو به خودت ارزش میدی و به رشد و پیشرفت خودت تمرکز میکنی، ممکنه برخی افراد که خودشون رو در این مسیر نمیبینن، احساس تهدید کنن.
اما مهم است که به خودتان و ارزشهایتان وفادار باشی.
در نهایت، مهمه که به خودت اعتماد کنی و به رشد و پیشرفت خودت ادامه بدی. این مسیر ممکنه سختیها و چالشهایی رو به همراه داشته باشه، اما ارزشمنده. با اطمینان به جلو حرکت کن و به خودت و ارزشهات وفادار باش.
سوالات متداول
۱– احساس ارزشمندی واقعا چیست؟
وقتی شما از اعماق وجودتان حس میکنید که انسان بسیار ارزشمند و دوست داشتنی هستید یعنی احساس ارزشمندی دارید.
۲– چرا باید احساس ارزشمندی داشته باشیم؟
این احساس به ما کمک میکند تا در تمامی مراحل زندگیمان بتوانیم به رشد فردی و موفقیت برسیم و نمیگذارد که در طول مسیر احساس یاس و ناامیدی به سراغ ما بیاید چون ما انسان ارزشمندی هستیم.
۳– آیا راهی برای ایجاد این احساس در خودمان است؟
قطعا بله، راههای زیادی است که ما بتوانیم احساس ارزشمندی رو در خودمان ایجاد کنیم که یکی از مهمترین راهها ایجاد باور ارزشمندی است.
درباره مرجان بهرام
مرجان بهرام (Marjanbahram) متولد ۱۳۶۳ از تهران هستم. لایف کوچ، مشاوره خانواده و مدرس رشد فردی هستم. تو اینجا با من یاد میگیری موفقیت اونقدر هم سخت نیست فقط باید راهش رو پیدا کنی. من بهت کمک میکنم رشد داشته باشی و یاد بگیری خودت رو دوست داشته باشی.
نوشته های بیشتر از مرجان بهرام
دیدگاهتان را بنویسید